Η φιλόλογος και συγγραφέα Αθηνά Μαλαπάνη παρουσιάζει το νέο της βιβλίο
Η φιλόλογος και συγγραφέα Αθηνά Μαλαπάνη παρουσιάζει το νέο της βιβλίο ‘Σπάσε την πατριαρχία’ από τις εκδόσεις Οσελότος μέσα απο την ραδιοφωνική εκπομπή ‘Ραδιοφωνικό ταξίδι’ με την Αλεξάνδρα Μεντώρος του Ασπίδα Ράδιο της Νέας Υόρκης.
Ένα ‘Ραδιοφωνικό ταξίδι’ με την Αλεξάνδρα ξεκινάει και εχω την χαρά και την τιμή να φιλοξενώ σήμερα στην εκπομπή μας την φιλόλογο και συγγραφέα Αθηνά Μαλαπάνη. Καλώς ήρθες στην παρέα του Ασπίδα Ράδιο.
Καλώς σας βρήκα Αλεξάνδρα μου. Μεγάλη η χαρά μου να βρίσκομαι μαζί σας σήμερα.
Πάμε να ξεκινήσουμε την διαδρομή μας με όμορφες παιδικές αναμνήσεις και να δούμε πως ήσουν σαν παιδί αλλά και που μεγάλωσες.
Γεννήθηκα στην Αθήνα, σε μια ήρεμη σχετικά γειτονιά της δυτικής Αττικής χωρίς υπερβολικά πολλή κυκλοφοριακή συμφόρεση και τα παιδικά μου χρόνια ήταν ήσυχα και αρκετά όμορφα. Χαρακτηρίζονταν από αυτοπειθαρχία και οργάνωση μέσα στο πατρικό μου σπίτι. Ήμουν ένα οργανωμένο παιδί, μελετούσα συνέχεια και ήμουν καλή μαθήτρια, αλλά και υπερβολικά αγχώδης και εσωστρεφής, πράγμα που μου κόστισε στην κοινωνικοποίηση μου και την απόκτηση πραγματικών φίλων. Αυτά τα στοιχεία του χαρακτήρα μου δυστυχώς, δεν άλλαξαν και στην ενήλικη ζωή μου. Είχα μια λίγο δύσκολη εφηβεία με μελαγχολικά ξεσπάσματα και κάποια φαινόμενα μπούλινγκ που είχα υποστεί. Ωστόσο, πέρασε αυτή η δύσκολη φάση και η αλήθεια είναι ότι παρά τη δυσκολία, τουλάχιστον με βοήθησε να διαμορφώσω την ταυτότητά μου και να γίνω πιο δυνατή, με αποτέλεσμα να αγαπώ τώρα τον ενήλικο εαυτό μου πάρα πολύ. Πρέπει να σημειωθεί ότι εξαιρετικά σημαντική είναι η σχέση μου και με την αδερφή μου. Είμαστε όπως χαρακτηριστικά αναφέρω αδελφές από τύχη, αλλά φίλες από επιλογή, καθώς συζητάμε για όλα όσα μας απασχολούν και την εμπιστεύομαι 100%.
Να ξανά θυμήσω λίγο ότι έχουμε κοντά μας μια καταξιωμένη συγγραφέα. Θα ήθελα να μου πεις πως ένιωσες όταν εκδόθηκε το πρώτο σου βιβλίο;
Ένιωσα χαρά και ανακούφιση. Το πρώτο μου βιβλίο ήταν μια συλλογή διηγημάτων με τίτλο ‘Ψυχικές αυτοχειρίες’. Εντούτοις, επειδή ήταν η πρώτη μου εκδοτική απόπειρα και συνεργασία μου είχε προκαλέσει και αρκετό άγχος, αλλά και πολλά ερωτηματικά σε σημείο που είχα σκεφτεί να αφήσω τον εκδοτικό χώρο. Ωστόσο, η δεύτερη έκδοση αυτοέκδοση για την ακρίβεια ήταν μια πολύ καλύτερη εμπειρία για εμένα, καθώς τα ανέλαβα όλα εγώ και τα πράγματα πήγαν πολύ καλύτερα και λειτούργησαν πιο αποτελεσματικά για την προώθηση του βιβλίου και την απήχησή του στο αναγνωστικό κοινό. Η έκδοση του τρίτου μου βιβλίου όμως, το ‘Σπάσε την πατριαρχία’ από τις εκδόσεις Οσελότος, εφέτος ένιωσα πολύ καλύτερα, καθώς έχω εξαιρετική συνεργασία με αυτόν τον εκδοτικό οίκο βασισμένη στην αντικειμενικότητα, τη σαφήνεια, την αλληλοκατανόηση και την ειλικρίνεια. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά είναι βασικά για μια καλή συνεργασία σε κάθε περίπτωση και χαίρομαι που μου έχει συμβεί.
Πες μου λίγα λόγια για το τελευταίο σου βιβλίο, το ‘Σπάσε την πατριαρχία’ το οποίο είναι βασισμένο στην κακοποίηση των γυναικών που στις μέρες μας θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένα συχνά άσχημο φαινόμενο.
Το ‘Σπάσε την πατριαρχία’ από τις εκδόσεις Οσελότος είναι το τρίτο μου βιβλίο. Είναι μια συλλογή μικροδιηγημάτων με θέμα τα έμφυλα στερεότυπα και την έμφυλη βία. Στερεότυπα απέναντι σε γυναίκες και άντρες, ετεροφυλόφιλους και ομοφυλόφιλους που προσπαθούν να θέσουν τη ζωή τους σε αυστηρά καλούπια, όρια και σταθμά στερώντας τους την ελευθερία σκέψης και έκφρασης. Το βιβλίο είναι επηρεασμένο από όλα όσα ξέσπασαν και αποκαλύφθηκαν στην επικαιρότητα, τον αθλητικό και καλλιτεχνικό χώρο, αλλά και ιστορίες ρεαλιστικές και αληθοφανείς που άκουσα από άλλους ή φαντάστηκα ότι μπορεί να έχουν συμβεί σε συνανθρώπους μας. Μάλιστα, πρέπει να σημειωθεί ότι το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει και αυτοβιογραφικά στοιχεία, καθώς κάποιες ιστορίες που προβάλλουν την έμφυλη βία, βία σωματική, λεκτική, συναισθηματική / ψυχολογική, την έχω βιώσει κι εγώ τόσο στον εργασιακό χώρο όσο και στην προσωπική μου ζωή. Έτσι, ήθελα όλες αυτές οι δυσάρεστες προσωπικές εμπειρίες μου να γραφτούν, να αποτυπωθούν στο χαρτί για να τις ξορκίσω και να αποδεσμεύσω το μυαλό μου και την ψυχή μου από αυτές.
Σε ποιο κοινό απευθύνεται το βιβλίο σου;
Το θέμα του βιβλίου θεωρώ ότι απευθύνεται σε εφήβους και φυσικά ενήλικες, άρα αναγνώστες από 15 ετών και άνω. Το πιστεύω αυτό, καθώς οι σημερινοί έφηβοι ωριμάζουν πολύ γρήγορα – γρηγορότερα από ό,τι στη δική μου εποχή και πρέπει να ενημερώνονται από νωρίς για το τι σημαίνει πατριαρχία, έμφυλη βία και έμφυλα στερεότυπα και πώς μπορούν και οφείλουν άλλωστε να τα αντιμετωπίσουν και να τα καταπολεμήσουν.Για ποιον λόγο οι αναγνώστες πρέπει να διαβάσουν το βιβλίο;
Το ‘Σπάσε την πατριαρχία’ πρέπει να διαβαστεί για να αφυπνιστούμε και να προβληματιστούμε όλοι και όλες μας για τα έμφυλα στερεότυπα και την έμφυλη βία και πώς μπορεί να επηρεάσει αρνητικά και να καταστρέψει τη ζωή πολλών ανθρώπων. Έτσι, επιδιώκω να μάθουμε να παλεύουμε τον ρατσισμό και κυρίως, να μάθουμε να σεβόμαστε τους συνανθρώπους μας, αλλά και να προσπαθούμε να προστατεύσουμε και να υπερασπιστούμε όλους και όλες όσοι και όσες μπορεί να βιώνουν την έμφυλη βία σε οποιαδήποτε μορφή της.
Θα μπορούσα να πω ότι το βιβλίο αυτό είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο που μπορεί να το διαβάσει ο κάθε άνθρωπος και αν θες να ταυτιστεί μαζί του μια που περιλαμβάνει αυτοβιογραφικά στοιχεία αλλά για πες μου σαν συγγραφέας του βιβλίου τι πιστεύεις και ελπίζεις ότι θα αποκομίσει ο αναγνώστης αφού ολοκληρώσουν την ανάγνωσή του;
Ελπίζω και θέλω ο εκάστοτε αναγνώστης του βιβλίου μου να προβληματιστεί και να αφυπνιστεί για τα έμφυλα στερεότυπα και την έμφυλη βία σε μεγάλο βαθμό. Μάλιστα, το σημαντικότερο κατόρθωμα για εμένα είναι ότι, εάν βιώσει ο ίδιος τέτοια φαινόμενα ή τα παρατηρήσει να συμβαίνουν σε άλλους ανθρώπους γνωστούς του ή αγνώστους, να ξέρει να τα αντιμετωπίσει και να αντιδράσει, να μιλήσει και να μην αφήσει τίποτα να προσπεράσει. Αυτό είναι ένα ακόμη μήνυμα που επιθυμώ να περάσει τόσο μέσα από το βιβλίο μου όσο μέσα και από τα κείμενά μου γενικώς, αλλά και τη διδασκαλία μου ως εκπαιδευτικός: το θάρρος της γνώμης. Λιγότερος φόβος στην καθημερινή μας ζωή για όλα και σε όλα, στην επαγγελματική μας ζωή, στα προσωπικά μας, στις φιλικές μας σχέσεις, ακόμη και μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας, καθώς κι εκεί μπορεί να υπάρξει άσκηση βίας και καταπιεστική συμπεριφορά.
Κάτι που μου έκανε εντύπωση είναι ότι στο βιβλίο σου αναφέρεις πολλές ιστορίες από την καθημερινότητά μας. Ιστορίες αν θες της διπλανής πόρτας. Θα ήθελα να σε ρωτήσω αν από την πρώτη στίμη που ξεκινούσες να γράφεις το βιβλίο γνώριζες το τέλος της κάθε ιστορίας ή σε οδηγούν οι ήρωες σου
Συνήθως το γνωρίζω εξ αρχής, καθώς έχω ένα πολύ αυστηρό πλάνο και οργάνωση του υλικού μου πριν ξεκινήσω τη συγγραφή. Ίσως αυτό είναι απόρροια των σπουδών φιλολογίας που έχω κάνει. Οι ήρωές μου μπορεί κάποιες φορές να μου αλλάξουν τη ροή κάποιων ενδιάμεσων σταθμών της πλοκής. Όχι όμως το τέλος και γενικότερα, οι αλλαγές αυτές δεν είναι ζωτικής σημασίας ώστε να φέρουν κάποια ανατροπή.
Γιατί επέλεξες τον τίτλο ‘Σπάσε την πατριαρχία’ για το βιβλίο σου;
Αυτός ο τίτλος, το ‘Σπάσε την πατριαρχία’, δεν είναι τυχαίος. Τον εμπνεύστηκα και τον προτίμησα, καθόσον πιστεύω ακράδαντα ότι είναι δυναμικός και σκιαγραφεί μαζί με το εξαιρετικό εξώφυλλο που σχεδιάστηκε από την εκδότριά μου, την κυρία Λένα Παντοπούλου και την εταιρεία Myrtilo το βασικό μήνυμα του κειμένου μου. Σπάσε την πατριαρχία, σπάσε όλα τα έμφυλα στερεότυπα, σπάσε τον ρατσισμό, τον φανατισμό και τη βία, κάνε τον ανθρωπισμό να νικήσει.
Μια που μιλάμε για συγγραφή θα ήθελα να σε πάω πίσω και να μου αναφέρεις τον αγαπημένο σου συγγραφέα στην παιδική σου ηλικία.
Είχα πολλούς αγαπημένους συγγραφείς γενικά, καθώς από μικρή είχα το μικρόβιο της ανάγνωσης λογοτεχνίας. Η μητέρα μου μου διάβαζε πάντοτε κλασικά παραμύθια, όπως σε όλα τα παιδιά, και αργότερα, ειδικά στην προ εφηβεία και την εφηβεία μου, έμαθα να επιλέγω μόνη μου τι βιβλία μου αρέσουν να διαβάζω και γιατί να τα επιλέγω. Τώρα ως αγαπημένους μου συγγραφείς μου έρχεται στο μυαλό να αναφέρω τη Λίτσα Ψαραύτη, την Ευγενία Φακίνου, τη Βούλα Μάστορη και από τους κλασικούς, τον Μενέλαο Λουντέμη, αλλά και τον Ζαχαρία Παπαδιαμάντη.
Θα μπορούσα να πώ ότι αυτό ήταν ένα κίνητρο να ασχοληθείς με την συγγραφή. Αλλά να το θέσω ποιο συγκεκριμένα Αθηνά. Πώς αποφάσισες να ασχοληθείς με τη συγγραφή βιβλίου;
Η συγγραφή βιβλίου ήταν κάτι που το ήθελα βαθιά μέσα μου από μικρή ηλικία. Το βασικό μου κίνητρο ήταν και είναι η ανάγκη μου να εκφραστώ, η ανάγκη για αυτοέκφραση με έναν δημιουργικό τρόπο. Θεωρώ ότι κάθε άνθρωπος έχει ανάγκη να βρει τους δικούς του τρόπους και τα δικά του μέσα αυτοέκφρασης. Κάποιος μπορεί να επιλέξει τη γυμναστική, την άθληση, άλλος τη ζωγραφική, άλλος τη μουσική, άλλος τον χορό. Γενικότερα, οι τέχνες και οι καλλιτεχνικές δραστηριότητες είναι πρόσφορες για μια δημιουργική αυτοέκφραση του καθενός μας. Η συγγραφή λοιπόν, λειτουργεί για εμένα ως ένας μηχανισμός ψυχικής αποφόρτισης και με βοηθάει να διοχετεύω το πλεόνασμα των συναισθημάτων μου για να ελαφραίνω την ψυχή μου από αρνητικές σκέψεις και τοξικά συναισθήματα και κατά συνέπεια, να μπορώ να νιώθω καλύτερα.Θα μου άρεσε πάρα πολύ να μου πεις από που αντλείς τόσο έμπνευση για να μπορέσεις να κάνεις την συγγραφή του βιβλίου;
Για το τελευταίο βιβλίο μου, η έμπνευση αντλήθηκε από τις αποκαλύψεις για την έμφυλη βία, σεξουαλική, σωματική, λεκτική, ψυχολογική, συναισθηματικήναπό τον αθλητικό και καλλιτεχνικό χώρο. Επιπλέον, κάποιες ιστορίες τις είχα ακούσει από άλλους ανθρώπους, ενώ άλλες τις έπλασα εγώ με τη λογοτεχνική μου φαντασία, αλλά θα μπορούσαν να υπάρξουν στη δική μας καθημερινότητα, είναι δηλαδή ρεαλιστικές και αληθοφανείς με μια τάση αντικειμενικότητας. Επίσης, πρέπει να τονίσω ότι υπάρχει και το αυτοβιογραφικό στοιχείο, καθώς έχω βιώσει κι εγώ ψυχικά κακοποιητικές συμπεριφορές που με έχουν πληγώσει και προσβάλει τόσο στον επαγγελματικό μου χώρο όσο και σε σχέσεις μου. Πιστεύω ότι δεν θα εισέπραττα αυτήν την κριτική ούτε αυτά τα λόγια αν δεν ήμουν γυναίκα και μάλιστα, μια αρκετά νεαρή τότε γυναίκα όσον αφορά το επαγγελματικό πλαίσιο. Πάντως, τώρα ευχαριστώ όλους αυτούς τους ανθρώπους τόσο στον επαγγελματικό όσο και στον προσωπικό μου τομέανγια αυτή τη σκληρή συμπεριφορά τους, γιατί το μόνο που κατάφεραν ήταν να με κάνουν πιο δυνατή και κυρίως, μια προσωπικότητα που δεν φοβάται.
Μια που βρίσκεσε αρκετό καιρό στο χώρο της συγγραφικής ζωής θα ήταν πολύ ενδιαφέρον εγώ και ο κόσμος φυσικά να μάθουμε ποιο είναι το πιο ωραίο πράγμα στη ζωή ενός συγγραφέα.
Το πιο ωραίο πράγμα θεωρώ ότι είναι η δημιουργικότητα και η ψυχική αποφόρτιση που μας προσφέρει η συγγραφή. Η συγγραφή, όπως ανέφερα και ανωτέρω, είναι μια ψυχοθεραπευτική και ψυχογραφική λειτουργία και δραστηριότητα που συντελεί στην ψυχική ισορροπία του συγγραφέα. Επιπλέον, προσωπικά πιστεύω ότι η συγγραφή μπορεί να καλύψει κάποια συναισθηματικά κενά και φάσεις μοναξιάς. Μου συμβαίνει πολύ συχνά αυτό, να αναζητώ συντροφιά και να με σώζει η λογοτεχνία, είτε μέσα από τη συγγραφή είτε μέσα από την ανάγνωση.
Βρισκόμαστε σε μια αρκετά δύσκολη περίοδο με τον κορωνοϊό να καλπάζει. Πιστεύεις ότι επηρέασε και σένα ως συγγραφέας αυτή η κατάσταση τα τελευταία χρόνια μια που υπήρχε αν θες αλλά εξακολουθεί ακόμα να υπάρχει η πανδημία στη ζωή μας;
Ναι, αλλά όχι σε μεγάλο βαθμό. Μου φαίνεται ότι κατάλαβα ακόμη περισσότερο πόσο σημαντική είναι η συγγραφή για να τονώσω την ψυχολογική μου κατάσταση και να μάθω να εκφράζομαι, ειδικά κάτω από τις δύσκολες καταστάσεις που προκαλεί ο εγκλεισμός και η μειωμένη επικοινωνία. Η συγγραφή, αλλά και η ανάγνωση λογοτεχνίας ήταν πραγματικά ένα αντίδοτο στις δυσκολίες αυτής της περιόδου και στην προσπάθειά μας να προσαρμοστούμε σε έναν τελείως διαφορετικό και άγνωστο τρόπο ζωής.
Πριν κλείσουμε αυτή την πολύ όμορφη διαδρομή γνωρίζοντας και εμείς μέσα από εσένα για την κακοποίηση των ανθρώπων στην ζωή μας. Θα ήθελα να μου πείς ποια είναι τα σχέδιά σου για το μέλλον που έρχετε ;
Έχω τρία βιβλία που γράφω ταυτόχρονα, θα δω ποιο θα τελειώσω πρώτο και θα καταφέρω να το εκδώσω (εύχομαι μέσα στο 2022!)
Μάλιστα, πριν γράψω το Σπάσε την πατριαρχία, είχα αποφασίσει να γράψω ένα βιβλίο αποκλειστικά αφιερωμένο στη γυναικεία κακοποίηση. Ωστόσο, οι αποκαλύψεις για την έμφυλη βία και τα έμφυλα στερεότυπα που προέκυψαν στον αθλητικό και καλλιτεχνικό χώρο, με οδήγησαν να ασχοληθώ με το ευρύτερο θέμα της πατριαρχίας, δηλαδή το πώς τα έμφυλα στερεότυπα καταπιέζουν και προκαλούν δυσκολίες και περιορισμό ελευθερίας και στα δύο φύλα, αρσενικό και θηλυκό. Παρόλα αυτά, το concept του να γράψω ένα βιβλίο για τη γυναικεία κακοποίηση δεν έχει φύγει από το μυαλό μου και θα προσπαθήσω να το υλοποιήσω κάποια στιγμή στο μέλλον. Δυστυχώς, η αύξηση των γυναικοκτονιών στην Ελλάδα του τελευταίους οχτώ μήνες ενισχύει αυτήν την ιδέα μου. Γενικότερα, επιδιώκω και εύχομαι να μπορώ να εκφράζομαι μέσα από τη συγγραφή για πολύ ακόμη .Ειδικά το επόμενο βιβλίο μου, θα είναι εμπνευσμένο από προσωπικά γεγονότα και αναμνήσεις της παιδικής και εφηβικής ηλικίας μου. Οι αναμνήσεις αυτές τοποθετούνται τόσο στην πόλη όπου μεγάλωσα, την Αθήνα, αλλά και στην πόλη καταγωγής των γονιών μου, την Καλαμάτα, μια πανέμορφη, παραθαλάσσια πόλη της Πελοποννήσου. Οι καλοκαιρινές και όχι μόνο αναμνήσεις μου θα αποτελέσουν ένα από τα υλικά που θα χρησιμοποιηθούν για τη συγγραφή του επόμενου βιβλίου μου, το οποίο θα είναι -όπως γίνεται αντιληπτό- βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Θα πούμε περισσότερα για αυτό όταν έρθει η ώρα! Δυστυχώς, δεν μπορώ να αποκαλύψω τώρα κάτι.
Να σε ευχαριστήσουμε πολύ για τον χρόνο αλλά και που μας έδωσες την ευκαιρία να σε γνωρίσουμε και να μάθουμε καλύτερα το βιβλίο σου ‘Σπάσε την πατριαρχία’
Εγώ σε ευχαριστώ πολύ Αλεξάνδρα για την όμορφη φιλοξενία στο Ασπίδα Ράδιο.
Βιογραφικό
Η Αθηνά Μαλαπάνη είναι απόφοιτη Κλασικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (2008-2012: πτυχίο & 2012-2014: μεταπτυχιακό). Το ακαδημαϊκό έτος 2017-2018, παρακολούθησε το δεύτερο μεταπτυχιακό της στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Εργάζεται ως φιλόλογος και καθηγήτρια δημιουργικής γραφής. Επιπλέον, αναλαμβάνει τη διόρθωση – επιμέλεια βιβλίων και εργασιών. Τέλος, είναι και συγγραφέας (Ψυχικές αυτοχειρίες, συλλογή διηγημάτων και Αλόη, Γανόδερμα, Κίσθος, Πρόπολη: Πολύτιμα μυστικά ομορφιάς! – αυτοέκδοση). Έχει παρακολουθήσει και συμμετάσχει σε ποικίλα συνέδρια σε Ελλάδα, Κύπρο και εξωτερικό. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε επιστημονικούς τόμους και στο περιοδικό Φιλολογική της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων.
*Περισσότερες πληροφορίες
