«Καλή Παναγιά»: Είναι σωστή η φράση που λέμε τον Δεκαπενταύγουστο; Πώς εξηγείται το γλωσσικό… ατόπημα

Στις 15 Αυγούστου, γιορτάζεται η Κοίμηση της Θεοτόκου, που χαρακτηρίζεται και ως «καλοκαιρινό Πάσχα». Η ημέρα αυτή, η οποία συμπίπτει με την κορύφωση του καλοκαιριού, είναι μια εποχή ζωντανών εορτασμών σε όλη την Ελλάδα, με έναν από τους πιο εντυπωσιακούς να είναι οι εορτασμοί στην Τήνο.

Τα τελευταία χρόνια, καθώς πλησιάζει η 15η Αυγούστου, μια συγκεκριμένη ευχή αντηχεί στα νοικοκυριά, τις πλατείες, τις παραλίες και τους χώρους εργασίας. «Καλή Παναγιά». Αυτή η ρήση εμφανίστηκε για πρώτη φορά πριν από περίπου έξι χρόνια, προκαλώντας ίσως αρχικά περιέργεια ή και διασκέδαση. Ωστόσο, όσο περνούσε ο καιρός, κάθε 15η Αυγούστου χαρακτηρίζεται πλέον από την επανάληψη αυτής της φράσης. Έχει εξελιχθεί σε κάτι σαν τελετουργική έκφραση, ωστόσο η ιδιότητά της ως πραγματικό πολιτιστικό φαινόμενο παραμένει ανοιχτή σε ερμηνείες.

Ας κάνουμε μια παύση για να εξετάσουμε τη συμπερίληψη του «καλού» σε σχέση με την Παναγία. Τέτοια γλωσσικά «ολισθήματα» δεν είναι πρωτοφανή στην καθημερινή γλώσσα, όπως μπορεί να παρατηρηθεί με φράσεις όπως «καλή τύχη». Προορίζεται το «καλή» ως περιγραφικός όρος για την Παναγία; Από θεολογική άποψη, είναι ακατάλληλο να χαρακτηρίσουμε την Παρθένο Μαρία με το επίθετο “καλή”, όπως ακριβώς δεν θα χαρακτηρίζαμε τον Χριστό ως “καλό”. Αυτό τόνισε ο Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Αγίου Βλασίου στην ομιλία του το περασμένο καλοκαίρι. Επισήμανε: “Τον τελευταίο καιρό έχει εμφανιστεί μια τάση όπου οι άνθρωποι λένε «καλή Παναγία, τι καλή Παναγία!”». Εμείς λέμε ‘καλή Παναγία’; Λέμε ‘Καλά Χριστούγεννα’ και ‘Καλό Πάσχα’, που είναι πραγματικές εκφράσεις”.

Παρ’ όλα αυτά, η τελική δήλωση του Μητροπολίτη ρίχνει φως στο γιατί η φράση “Καλή Παναγία” έχει κερδίσει την αποδοχή. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για μια ευχή που απευθύνεται στην ίδια την Παναγία, αλλά μάλλον στην ημέρα του Δεκαπενταύγουστου. Όπως αναπτύσσει σε ανάρτησή του στο Facebook ο ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας, το “Καλή Παναγιά” δεν έχει να κάνει με την κατηγοριοποίηση της Παναγίας ως καλής ή κακής, ούτε με τις προσωπικές της ιδιότητες. Δεν αφορά καν άμεσα την Παναγία- μάλλον, πρόκειται για τη γιορτή της – την Κοίμηση της Θεοτόκου: “της Παναγίας”. Ουσιαστικά, μεταφέρει το συναίσθημα της ελπίδας για τον ερχομό της 15ης Αυγούστου, της ημέρας της γιορτής της Παναγίας, του πανηγυριού και του μεσοδιαστήματος του καλοκαιριού.